مدرسه علمیه آیت الله العظمی بروجردی یا مدرسه خان در ضلع شرقی میدان آستانه حضرت فاطمه معصومه و جنب بازارچه معروف گذر خان واقع شده است .
تاریخچه ساخت
سنگ بنای این مدرسه که در نوع خود یکی از ابنیه دیدنی و زیبای شهر قم بشمار میرود به سال1123(ه.ق) توسط شخصی بنام مرحوم مهدیقلی خان (1) نهاده شد . ساختمان اولیه دارای چهار اتاق در یک طبقه بود ،امّا با گذشت بیش از 250سال از تاریخ ساخت، عوامل مختلف آنرا به ویرانه مبدل کرده بود که امکان انتفاع از آن وجود نداشت .در زمان مرجعیت و زعامت مرجع بزرگوار شیعه حضرت آیت الله العظمی بروجردی (ره) به همت ایشان این مدرسه مورد تجدید بنا قرار گرفت، عملیات ساختمانی آن که 15 ماه به طول انجامید در رجب 1378 آغاز و در شوال 1379پایان یافت.
تعداد حجرات
بنای جدید که در سه طبقه با 59 اتاق برای استفاده یکصد نفر از طلاب آماده شده بود در شامگاه متبرک هفدهم ربیع المولود1379 توسط آن حضرت افتتاح گردید .
کتابخانه
بنا به دستور آیت الله العظمی بروجردی برای استفاده طلاب این مدرسه و سایر فضلا ، کتابخانه مستقلی نیز در نظر گرفته شد که در زمان حیات آن بزرگوار کتب زیادی نیز برای تجهیزخزانه آن خریداری گردید.
مستقلات
برای تأمین بخشی از نیازهای اقتصادی مدرسه یک دستگاه ساختمان سه طبقه به عنوان موقوفه در کوچه اعتضاد الدوله (ضلع شمالی گذرخان همجوار با مدرسه )ساخته شد (طبقه نخست دارای سه مغازه با کاربری تجاری و طبقات فوقانی با کاربری مسکونی مجهز به امکانات رفاهی می باشد .
کاربری
اين مدرسه با موقعیتي ممتاز و استثنائی، در جوار حرم کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه (سلام الله عليها) و مدارس عالی فیضیه ، دارالشفا ،...در مرکز شهر مقدس قم قرار گرفته است كه براي خيل عظيمي از طلاب و اساتيد حوزه علميه قم فضاي مناسبي جهت تدريس وتدرس است چرا كه براحتي قابل دسترسي و استفاده است مع الاسف تا چندي پيش بیشتر از انکه كاربري آموزشي داشته باشد به عنوان خوابگاه مورد استفاده طلاب قرار می گرفت و اين در شرايطي بود که با گرایش قابل توجه جوانان براي تحصيل در حوزه علمیه قم و افزایش تعداد طلاب در سال های اخیر لزوم تغيير کاربری از آموزشي، خوابگاهي به آموزشی محض ،بسيار ضروري مي نمود که خوشبختانه این مهم به دليل فكر روشن و پوياي تولیت محترم حضرت آیت الله علوی طباطبايي بروجردی و مشورت ايشان با برخي از مراجع عظام تقليد و علماي كبار ، در سال 1385ه.ش جامه عمل به تن پوشید و با انجام پاره اي تغييرات در ساختار مدرسه ، حجرات مدرسه به مدرس تبدیل شدند و اكنون با 34 مدرس روزانه پذيراي جمع قابل توجهي از دانش پ‍‍ژ‍وهان حوزه مقدسه قم مي باشد .
گفتني است در وقف نامه اين مدرسه عبارت « براي استفاده طلاب » آمده است كه استفاده آموزشي نزديكتر به مقصود واقف است .
دروس
دروس مورد تدریس در این مدرسه علاوه بر خارج فقه واصول عبارت است از :
دروس مختلف دوره سطح
تفسیر قرآن کریم
فلسفه
کلام
و.....، هم اكنون بيش از 140 درس در اين مدرسه برگزار مي گردد .
تولیت
در زمان حیات آیت لله العظمی بروجردی نظارت بر امور ات مختلف مدرسه بر عهده دانشمند فرهیخته آیت لله حاج آقا مجتبی عراقی رحمت الله علیه بود. پس از رحلت آیت الله العظمی بروجردی تولیت این مدرسه برعهده فرزند برومند ایشان آیت الله زاده معظم، حاج سید محمد حسن طباطبائی قرار گرفت که تا پایان عمر شریفشان مسئولیت آنرا برعهده داشتند بعد از ایشان این مسئولیت را فرزند گرامیشان حجت الاسلام والمسلمین سید محمدصادق طباطبائی بر عهده گرفت .
بعد از وفات این بزرگوار تولیت مدرسه را آیت الله علوی طباطبايي بروجردی سبط جلیل القدر آیت الله العظمی بروجردی عهده دار شده که بهبود کاربری و اقدامات عمرانی بسياری در این مرکز علمی انجام داده اند .
پاورقيها
1) ـ مهدی قلی خان ، فرزند علیقلی خان بن قرچقای خان است (1) . او مدتی در دوره شاه سلطان حسین یا شاه سلیمان متولی آستانه مقدسه بوده است .
وی شاعر ،ادیب و دانشمند بوده و تخلص او در شعر صفا (2) بوده است. دو اثر برای ا و نقل شده یکی دیوان صفا قمی و دیگری سماء الاسماء که در لغت عربی به فارسی است و کتاب مفصل و بزرگی می باشد (3)0
مدرسه خان قم که در گذر عبدالله خان است ، توسط وی در سال 1123ه.ق. سا خته و تأسیس شد (4) قبر وی در حجره كنار راهرو ورودی مدرسه مذکور است که پس از احداث خیابان ارم جزء پیاده رو شده است (5) .
1- ر0ك:"تربت پاكان"ج1،ص244،به نقل از " جنگ شماره 4808 خطي كتابخانه مر كزي دانشگاه تهران"(معرفي شده در فهرست آنجا 14 : 3845)، ص174،
2-ر0ك: " تذكره نصر آبادي" محمد طاهر نصرآبادي،ص 31 0 "تربت پاكان "ج 2،ص 241-235 0" فرهنگ سخنوران " خيامپور ،ص337 0
3-ر0 ك : " الذريعه " ج9،ص 610-609 وج 12،ص228 0 "تربت پاكان "ج1 ،ص 244 0
4-ر0ك: "الذ ريعه "ج12، ص228 0 "تربت پاكان " ج2، ص235 0
5-ر0 ك : "تربت پاكان "ج2 ، ص241 0
